Ons bedrijf heeft een stukje grond aan Frij Fryslân aangeboden om, zolang als het door ons in pacht is, te bewerken en er een tuin op te maken. Want tuinieren kun je goed samen doen en voedsel verbouwd door jezelf is het gezondste dat er is. Er is een interview met ons gehouden en het mooie verhaal dat daaruit is gekomen, is via deze link te vinden.
Jarenlang kwam ik langs het prachtig stralende landschap met de bont gekleurde koeien en coulissen van bomen en bos in de verte. De boerderij stond er wat donker bij met het hoge dak, een grote haag ervoor. Ik zag een kluizenaar voor me, een Indiaan die met armen over elkaar in zijn land zat en zweeg, alsof hij zeggen wilde: “Ik doe er niet meer aan mee.”
In de zes jaar waarin ik later op deze boerderij woonde, werd ons bedrijf in duizend-en-een stukjes gebroken. Al die stukjes werden tot onze verantwoordelijkheid gerekend en daarop werden wij gecontroleerd. Want er mocht in geen geval ooit iemand ziek worden van onze melk, zo stond in de statuten van de coöperatieve kaasfabriek waar de melk naartoe gaat. Alle leveranciers en afnemers werden liefdevol ontvangen met koffie en gesprek aan de grote keukentafel. Ze werden getest en bevraagd door Gjalt op hun manier van denken, op hun geweten. Want wie was er uiteindelijk verantwoordelijk voor die duizend-en-een stukjes, wie ging ze oprapen en tot een mozaïek verwerken waarin dit stralende landschap ontstond? Wie droeg er de lasten van om dit dagelijks op zich te nemen?
Op de ongeschilderde muur met tekeningen in een kamer stond een tijdlang het volgende geschreven: Gean de wei troch jaan, geandewei troch-jaan. ‘Ga de weg door te geven. Gaandeweg doorgeven’. Die twee zinnen staan symbool voor de weg van deze boerderij. We geven en we willen dit doorgeven. Wat je dan ontvangt, is veel groter dan je ooit zou kunnen bedenken. Vanuit toewijding en geven krijg je een heel ander beeld dan vanuit ontevredenheid en strijd.
Hier heerst een zekere chaos en achterstallig onderhoud. De boerderij is niet groot, met rond de 40 melkkoeien met pinken en kalveren. Op ons dak nestelt van februari tot augustus een tiental ooievaars die het geheel een prehistorisch tintje geeft. Zwaluwen en kerkuilen huizen in de schuur. We zijn een uitzichtspunt geworden waar mensen blijven staan om een plaatje te schieten.
De flow van creatie die in het boerenland is ontstaan met allerlei kruiden, insecten, vogels en andere dieren, die zegt iets over niet-ingrijpen. Niet-aanvallen. Stoppen met chemie willen toevoegen. Alleen het vee en de beweging van de seizoenen. Het is helemaal geen gesloten kringloop, maar een voedende spiraal van laag op laag. Wij laven ons eraan als we op blote voeten de koeien halen. Op één plek onderweg naar dat weiland valt alle last ineens van mijn schouders, en voel ik me verfrist. Wat gebeurt daar? Het is alsof de hemel er open staat.
Als je stilstaat en om je heen kijkt vergeet je dat er vlak langs de boerderij een weg loopt waar de hele dag verkeer overheen rijdt.
Ik zie ons een ratrace afleggen waarbij straffen en belonen ons steeds verder naar uniform gewenst gedrag willen brengen. Dit straffen en belonen brengt ons niet in werkelijk uitwisselen in gelijkwaardigheid. Het beoogde doel wordt genoemd: diervriendelijkheid, duurzaamheid en voedselveiligheid. In werkelijkheid vallen alle verbanden uit elkaar.
Bij een vriend thuis zag ik een ingelijste tekst, waarop onder elkaar de volgende woorden van kunstenaar Lieuwe de Boer*) stonden:
Gijzelen – Chanteren – Vernederen – Martelen – Ontkennen – Verminken – Regenereren – Bedriegen
Deze woorden passen bij de misbruikte taal waarvan onze wereld zich bedient. Ik geloof dat we, nu een paar van ons nog de ware betekenis van de woorden kent, we nog heel kunnen maken wat verminkt en ontzield is.
Steeds meer jonge mensen raken op drift, met als gevolg dat de zware last die het dagelijks op gang houden van een boerderij met zich meeneemt niet kan worden overgedragen. We hoppen van het een naar het ander. Wat valt er straks nog te hoppen zonder boerderijen als deze, vraag ik me weleens af. En hoe zie je dan die nieuwe verantwoordelijke samenleving voor je, als je er niet bent? Aan wie dragen wij zo’n boerderij met boerennatuur straks over? Als zij het niet meer kunnen, is het tijd voor de verandering waarmee het weer mogelijk wordt om natuurlijk te leven.
Ik geloof dat de strijd waar we in verwikkeld raken zelfs als we niets doen uiteindelijk zin heeft, als we onszelf willen zien en bewust willen worden dat we daarvoor elkaar nodig hebben. Blijven staan bij die grens van het zelfsrespect. Als we elke keer in die uiteengespatte spiegel van duizend-en-één stukjes durven kijken voordat we de hand aan een ander slaan omdat die ons zoveel heeft aangedaan. Ik vraag alle vrijwilligers in het vreemdelingenlegioen om in de spiegel te blijven kijken. Wat is jouw werkelijke missie? Wat is gerechtigheid als ik jou onder schot houd? Dit is de missie die ik kan ontwaren in het geheel van onze boerderij. Ik nodig jou uit om de duizend-en-één stukjes aan te kijken en de schoonheid te ontdekken die voor jou en mij klaarligt.
Gijzelen
Chanteren
Vernederen
Martelen
Ontkennen
Verminken
Regenereren
Bedriegen
*) de kunstenaar die deze lijst maakte is overleden in juli 2023
De kunstenares die het schilderij maakte waarvan ik hier een foto heb geplaatst, is Loes Vreedeveld van Midsland, Terschelling. Het schilderij is (nog) niet te koop en hangt in haar atelier samen met werken die zij in dezelfde periode gemaakt heeft waar het thema ‘heilige geometrie’ naar voren komt.
Rûn libben en Grûn, bezielende land- en tuinbouw 