De bolle

In Friesland is de stier “de bolle”. De dikke kop van de stier heeft daar weinig mee te maken.

De bolle staat bekend als een beest van enorme proporties: grote kop, dikke horens, veel gewicht en oersterk. Hij kent zijn eigen kracht niet (of weet niet hoe die op jou uitwerkt). Meestal zijn onze stieren goeiige dieren. Maar ze kunnen ook speels zijn en plotselinge bewegingen maken. Maakt iets ze bang of kwaad, dan kun je maar beter maken dat je wegkomt. Ze zijn erg gevoelig. Een stier bij de koeien wil op zijn harem passen en ziet ze als zijn bezit. Maar dezelfde stier laat zich graag met de koeien mee op pad brengen naar de stal voor het melken.

Een vrij “zakelijk” onderwerp dat tegenwoordig een gevoelige snaar in het publiek raakt is wat er met stierkalveren gebeurt. Op onze melkveehouderij waar de stier nieuwe (melk-)koeien mag verwekken, worden de koeien daarnaast ook geïnsemineerd. Er worden natuurlijk ook zowel koe- als stierkalfjes geboren. Vaak gaan deze naar een kalveropfokbedrijf zodra ze groot genoeg zijn.

Deze boeren (Linda en Jacob Beeker) begonnen een stierenbedrijf [bekijk video Natuurzuiver Jersey vlees]. Die stieren worden ook voor het vlees gehouden, maar leven wel langer. En in de documentaire Boeren met Toekomst zie je hoe boer
John Arink zijn stieren in de wei laat opgroeien zodat ze een mooi leven hebben tot ze naar de slager gaan. En ook die zin: tot ze naar de slager gaan, is eigenlijk niet goed te rijmen met het samen leven met dieren vanaf dat ze kalveren zijn.

Op dit moment lopen de laatst geboren kalveren al een halfjaar bij hun moeders. Daar zijn ook de stierkalveren bij. Je ziet hoe ze groeien, af en toe heel even bij de moeder drinken als een soort geruststelling, en hoe ze zelfvertrouwen en een heleboel vaardigheden van de moeders leren in het veld. Dus mentaal worden deze jonge dieren veelzijdig verrijkt door contact met hun moeders te kunnen hebben wanneer dat maar nodig is. En fysiek stralen ze, het haar, de spieren, de ogen, het gewicht, je ziet het verschil goed. Bewust zijn als boer dat je de melk van koeien gebruikt voor eigen gewin maakt dat je ook gemakkelijker leert delen met het kalf. Hier zijn vele vormen voor die boeren op hun persoonlijke weg zelf kiezen en uitproberen. Idealiseer niet alles, want er zijn wegen te gaan tussen wat er van je gevraagd wordt als zakelijk ondernemer en liefhebbende veehouder.

Uit het verleden:
Een paar jaar geleden gingen de kalveren na een korte periode apart van de moeder en lieten wij ze nog een paar keer per dag bij haar drinken maar lagen ze overdag vaak alleen in het strohok, of met een ander kalf. Op een open dag kwam er eens een mevrouw geëmotioneerd naar ons toe. Ze zag een paar kalveren zonder moeder in het strohok staan. Het lukte niet om rustig een gesprek hierover met haar te voeren. Wat zou het mooi zijn als ik deze bezoekster in de praktijk kon tonen hoe wij hier werken. Dan kan ze het aan den lijve ervaren en misschien begrip opbrengen voor het hoe en waarom van onze werkwijze. We zoeken telkens uit met de koeien die net gekalfd hebben hoe het voor alle partijen: boer, koe en kalf, het beste werkt. Het werkt niet hetzelfde voor iedere situatie. Een kalf kun je trainen zodat het goed benaderbaar wordt. Het kan meegroeien in het koppel koeien, wanneer het in de wei en op weg naar de stal mag meegaan met de groep. Sommige jonge dieren zijn heel rustig, andere gaan er als een speer vandoor zodra ze de kans krijgen. En dan kun je uren zoet zijn om het op te zoeken en terug te brengen. Als het kalf bij de moeder mag lopen, kan het drinken als dat nodig is én de opvoeding krijgen van de moeder. Gedeeltelijk bij de moeder en in het strohok in de stal, leert het ook wennen aan verzorging door de mensen. Het zijn ten slotte gedomesticeerde dieren in een proces waar boeren hun brood mee ‘verdienen’ [ik heb een hekel aan het woord verdienen dat in ons land zo gewoon is, maar dat is een ander verhaal].

Er is ook verdriet. Een koe die haar kalf kwijtraakt na de bevalling, kan daar verdriet van hebben. Je kunt kijken hoe het werkt. Blijft het kalf langer bij moeder, dan wordt het sterk en vitaal en is er meer hechting. Het is verschillend hoe kalf en koe reageren na scheiding. Sommige moeders hebben daar meer last van dan andere, ze kunnen aandoeningen aan de klauwen (hoeven) krijgen. Daar moet extra zorg aan gegeven worden, onder andere met voeding of ruimte om onder de koeien te bewegen, soms kwetsbaar. Andere koeien komen dagelijks bij het strohok kijken en maken contact met hun kalf. Zo wennen ze aan de verandering. We lieten de verdrietige moeder soms een tijd lang meerdere kalfjes zogen. Of dagelijks het kalf in het strohok laten zogen. Wij leren ervan wat het beste werkt en testen het uit. Als het bedrijf goed rekening houdt met de dieren stralen zij vitaliteit uit en wordt alles beter. Een bijzondere werkwijze van enkele boeren is om de kalveren veel langer bij moeder in de wei te laten. Zij moeten daar andere niet-natuurlijke dingen voor uithalen: door alle koeien tegelijk drachtig te laten worden (let wel: niet elke koe is op hetzelfde moment tochtig!) en te laten afkalven in de lente. In de zomer dan niet melken, maar voor de kalveren laten zorgen. Ook dergelijke technieken moeten worden geleerd. Wij staan ervoor open maar hebben nu niet de armslag om dit in te zetten. Dat moment kan zomaar komen.

Met alle boerderijdieren moet je bedenken dat het geen huisdieren zoals poezen. Het zorgen voor deze grote dieren vereist kracht en tact. Kijk hoe gehoornde koeien met elkaar omgaan. Er is dominantie. Een pink, koe of stier kan van je schrikken, speels van achteren op je af rennen of boos worden en schoppen of plotseling heen en weer bewegen met de gehoornde kop. Blijf ze altijd in het oog houden en praat rustig tegen ze. Een koe weegt zeker 500 kilo dus je kunt gemakkelijk door voorbijrennende koeien tegen een hek worden gedrukt. Of ze kunnen op je voet gaan staan. Kleine kinderen kunnen heel onbevangen zijn met dieren, maar bedenk dat zowel een volwassene als een kind hun plotselinge reacties en krachtige bewegingen ook niet kan inschatten.